Đọc Tiểu Sử Steve Jobs by Walter Issaacson

Bạn đọc thân mến,

 Vậy là cuối cùng tôi cũng đã có đủ tự tin để review cuốn Tiểu Sử Steve Jobs (TSSJ) một cách đơn giản và gọn gàng nhất có thể. Sau hai tháng lùi ra xa để nhìn lại và ngẫm nghĩ, tôi lại đang cầm trên tay tác phẩm này. Sách dày hơn 600 trang, bìa cứng, trình bày một cách đơn giản, tao nhã nhưng ấn tượng, chấp bút bởi Walter Issaacson.

Tôi tìm đến cuốn sách này qua giới thiệu của một người bạn, khi nó vừa được xuất bản bằng sách giấy ở Việt Nam vào những ngày đầu tháng 12/ 2011. Trước đó, bản điện tử của nó đã được phân phối từ ngày 5/11.

Vốn không đánh giá cao những bản dịch tiếng Việt của Anpha Book, tôi không ngạc nhiên về chất lượng cuốn sách lần này. Do phát hành chỉ hơn một tháng sau bản gốc tiếng Anh, TSSJ của nhà sách này được dịch khá vội vàng, cẩu thả, nhiều đọan truyền tải sai hay không rõ ý của sách gốc. Văn phong tác giả hay giá trị nội dung của cuốn sách, cũng vì thế mà giảm đi nhiều phần. Thêm vào đó, hình ảnh Techcombank nằm chễm chệ ở trang thứ 3, viền khung trang trọng với logo đỏ chót là một nỗ lực tiếp thị rất vụng về và phản cảm, làm ảnh hưởng không ít đến sự tao nhã, tinh tế của bản thân cuốn sách.

Nhưng bỏ qua những tiểu tiết phía trên, đây quả thật là một cuốn sách có giá trị nội dung, đáng mua và lưu giữ lâu dài trên kệ.

Cuộc đời của Steve Jobs có tầm vóc riêng. Chính vì thế, nó đòi hỏi người chấp bút cũng phải có một tầm vóc tương ứng. Tôi nghĩ Steve Jobs hẳn đã chọn lọc rất kỹ càng khi tìm đến và đề nghị Walter Issaacson viết tiểu sử cho mình vào mùa hè năm 2004.

Ở vị trí của người đã từng là chủ tịch kiêm CEO của CNN và tổng biên tập của tạp chí Time, Walter Issaacson có đủ tầm vóc về tư tưởng để trao đổi, thấu hiểu, quan sát và truyền tải cuộc đời Steve Jobs đến công chúng một cách hỉểu biết, khách quan. Bạn có thể kiểm chứng điểu này bằng cách tìm đọc những cuốn sách khác về Steve Jobs. Trong rừng sách được xuất bản trước và sau cái chết của ông. bạn sẽ thấy TSSJ viết bởi Walter Issaacson nổi bật hẳn lên với tầm vóc khác biệt.

Steve Jobs không có ý định dùng cuốn sách này để đánh bóng hình ảnh bản thân mình như một người hòan hảo. Walter Issaacson lại càng không và giữ một thái độ rất khách quan trong tòan bộ tác phẩm.  Ông để cho chân dung của Steve tự hiện lên và được khắc họa một cách sống động và chân thực thông qua chính những biển hồi ức, đánh giá của bản thân Steve, gia đình, cộng sự và những người có liên quan đến nhà lãnh đạo Apple này.

Tôi đã bị cuốn mải miết vào dòng chảy mãnh liệt của cuộc đời nhà lãnh đạo Apple với rất nhiều những khỏanh khắc chóang chợp vì độ lớn của tư tưởng, độ quyết liệt của hành động và sự đơn giản mạnh mẽ trong tư duy của Steve cùng cộng sự. Ở những trang cuối của cuốn sách, khi Walter Issaacson tạo cho Steve Jobs cơ hội để tự nói về cuộc đời mình, tôi đã bật khóc. Trong một thế giới có quá nhiều thỏa hiệp, quá nhiều sự hời hợt, quá nhiều những nỗ lực nửa vời, cuộc đời Steve Jobs và cách sống của ông đã tạo được cảm hứng và sức mạnh cho tôi và có lẽ rất nhiều người khác.

Steve Jobs nổi tiếng vì sự thô lỗ, tàn nhẫn, bạo ngược. Có cả những câu chuyện khác về sự phản trắc, lợi dụng người khác, vô trách nhiệm của ông. Walter Issaacson không né tránh việc đề cập đến những điều đó trong tác phẩm. Tôi không quan tâm. Không ai trên thế giới này thực sự là hòan hảo, và sự thật không nằm trong những huyền thọai hay lời đồn thổi. Tôi chỉ nhìn vào một con người qua những gì họ đã để lại cho cuộc đời này. Với tôi và rất nhiều người khác, điều Steve Jobs để lại là khát khao mãnh liệt về việc phá vỡ các biên giới, đẩy năng lực con người lên đến mức độ cao nhất có thể, và tìm đến cái đẹp một cách tinh tế, hòan hảo nhất có thể. Tôi nghĩ đó là một trong những điều lòai người thật sự cần.

Thật khó để trình bày tòan bộ những suy ngẫm của tôi về cuốn sách này trong một bài review. Tôi sẽ dừng lại ở đây và ghi nhớ lại một số điều nổi bật mà bản thân sẽ mang theo và suy ngẫm:

1. Quyết định những điều mình không làm cũng quan trọng như quyết định những gì mình sẽ làm.
2. A lot of effort went into making this effortless. 
3. Người ta thực sự phán xét một quỳển sách qua tấm bìa của nó. Vì thế, cần đảm bảo tất cả vẻ ngòai và các bao bì sản phẩm phải cho thấy nó ẩn chứa một viên ngọc quí ở bên trong.
4. Sự thuần khiết, tĩnh lặng và tự chủ của màu trắng.
5. Đơn giản là sự tinh tế tối thượng.
6. Hãy trượt đến chỗ trái banh văng tới chứ không phải ở nơi nó từng xuất hiện.
7. Cách suy nghĩ đơn giản, mạch lạc và cực rõ ràng về chiến lược sản phẩm.
8. Không thỏa hiệp.
9. Niểm vui sáng tạo; sự cống hiến hết sức mình cho độ hòan hảo của sản phẩm.
10. Khả năng bóp méo sự thật hay magic thingking.
11. Tầm nhìn xa và trí tưởng tượng vượt biên giới thông thường.
12. Nghệ thuật vĩ đại sẽ gây ảnh hưởng chứ không đi theo thị hiếu.
13. Sự khám phá sáng tạo đến từ sự đào sâu chi tiết, hay càng ít càng nhiều.
14. Thấu hiểu mong muốn của người dùng ngay cả trước khi họ nhìn thấy.
15. Chuẩn mực cao cho sự hòan hảo.
16. Cách sống nổi lọan của hải tặc, không để cho các khuôn phép của xã hội ràng buộc mình.
17. Tình yêu sâu thẳm và sự đam mê chìm đắm, mãnh liệt mà những con người vĩ đại như Steve Job và cộng sự của ông đã đặt vào từng sản phẩm. Tôi ngưỡng mộ những bộ óc tinh tế, sắc sảo đẹp đẽ đó, cho dù những thể hiện của nó ra bên ngòai có thô lỗ và nghiệt ngã đến mức nào.

Hôm nay là 29 Tết, ngày cuối cùng của năm cũ, hòan thành review cuốn sách này cũng là một thành công nhỏ đáng chúc mừng với tôi. Thật tốt để khép lại một năm theo cách này.

Các bài viết khác của cuốn này:

1. Sự sống đàng sau cái chết.
2. Steve Jobs- Bạn yêu điều bạn yêu đến mức nào?

2. Bạn yêu điều bạn yêu đến mức nào?

-  Nhân đọc Steve Jobs by Walter Isaacson -

Tôi vẫn thường hỏi bản thân và bạn bè rằng :"đam mê (passion) của bạn là gì?", và ít khi nhận được câu trả lời rõ ràng. Lần gần đây nhất là câu trả lời từ một anh giáo sư người Mỹ: "Đam mê của tao là  nhìn thấy con cái trưởng thành; kiếm được một người bạn đời; tiếp tục hòan thành việc xử lý ảnh cho hệ thống ngôn ngữ Ả rập".

Đam mê, trong định nghĩa của tôi, là tình yêu chân thực và mãnh liệt với một điều gì đó. Tình yêu đó sâu sắc, không thay đổi và mạnh mẽ đủ để người ta có thể theo đuổi và hành động vì nó, trong suốt cuộc đời. Cũng như true love, con người không dễ tìm thấy, không dễ nhận thấy, và không dễ có được một niềm đam mê như vậy. Thông thường, do không đủ độ sâu sắc và mãnh liệt, nó sẽ chỉ dừng lại ở mức sở thích hay ý thích; dễ dàng bị thay đổi; dễ dàng bị từ bỏ trứơc những khó khăn luôn diễn ra trong suốt cuộc đời mỗi người.

Chính vì thế, tôi đặc biệt thích chia sẻ này của Steve Jobs, dù nó không hề mới:

" Mọi người nói rằng bạn cần phải thật đam mê về điều bạn đang làm. Và đó là sự thật vì nếu không đam mê, bất cứ ai có chút lý trí cũng sẽ dễ dàng từ bỏ. Theo đuổi điều gì đó một cách kiên trì, bền bỉ là việc cực kỳ khó khăn. Chính vì vậy, nếu bạn không yêu nó, không tìm thấy niềm vui khi thực hiện nó, bạn sẽ từ bỏ. Và điều này xảy ra với hầu hết mọi người"

Đam mê của bạn là gì? Bản thân tôi vẫn chưa thể nhận diện được đam mê của mình trong chuỗi miên man những sở thích vẫn đang đến và đi. Một vài cái lớn hơn những cái khác và đang ở lại qua năm tháng. Tuy nhiên, chưa có sở thích nào đủ lớn để khiến tôi sẵn sàng bỏ qua mọi giới hạn, và sống hết mình cho nó.

Trong suy nghĩ của riêng tôi, đó cũng là điều tạo nên sự khác biệt giữa Steve Jobs, cũng như những người thành công khác, với hầu hết mọi người. Khi nhìn vào cuộc đời ông qua mô tả của cuốn sách, Steve đã cho thấy một đam mê mãnh liệt với cái đẹp và việc thiết kế nên những sản phẩm tinh tế, hòan hảo. Đam mê đó gần như ám ảnh đời sống của ông, từ cách ăn mặc, cách tư duy, cách chọn đồ vật trong nhà, thiết kế sản phẩm, thiết kế máy bay riêng, du thuyền riêng đến tận cách ông quan sát và làu bàu chê trách thiết kế của cái mặt nạ ôxy chuẩn bị đắp lên mặt ông, trước một ca mổ sinh tử. Cũng chính niềm đam mê đó đã thúc đẩy ông và giúp ông thúc đẩy mọi người qua hết giới hạn này đến giới hạn khác trong thiết kế, hiện thực sản phẩm để đưa mức độ hòan hảo của sản phẩm lên hết mức tới hạn năng lực của những người tạo ra nó, tại thời điểm đó.

Tôi nhấn mạnh từ "tại thời điểm đó" phía trên vì tôi tin năng lực của con người là cực kỳ lớn lao. Ngay cả khi Jobs và đội ngũ của ông đã cố gắng đẩy năng lực của họ đến cực hạn tại một thời điểm, thì thật ra họ cũng mới chỉ khai phá được một phần nhỏ bé trong suối nguồn vô tận năng lực của con người do vũ trụ ban tặng. Và chỉ mới dừng ở mức tới hạn đó thôi, đã đủ để những sản phẩm tuyệt vời như iphone, ipad, mac đã được tạo ra.

Nếu hỏi ấn tượng mạnh nhất của tôi về Steve Jobs sau khi đọc cuốn sách là gì? Ấn tượng đó là ông đã sống một đời sống thật mãnh liệt, cố gắng không thỏa hiệp, và luôn cố gắng đẩy cuộc sống và sáng tạo của mình đến hết biên. Ở đường biên đó, những chuẩn mực mới được tạo ra, và từ đó, chúng ta có được bàn đạp để tiếp tục khám phá những điều mới mẻ, lớn lao khác.

Một đời sống mãnh liệt như thế thật đáng sống. Chính vì thế, đừng mong đợi ông khép mình trong những chuẩn mực, qui phạm hay ràng buộc suy nghĩ, hành xử thông thường của xã hội.

Và ở riêng khía cạnh sống cực kỳ mãnh liệt này, Steve Jobs chinh phục hòan tòan sự ngưỡg mộ của tôi.



Bài viết liên quan:

1. Sự sống đàng sau cái chết
2. Đọc Tiểu sử Steve Jobs

1. Sự sống đàng sau cái chết

- Nhân đọc Steve Jobs by Walter Isaacson -

Liệu có sự sống nào tồn tại đàng sau cái chết không? Và nếu có, nó sẽ tồn tại dưới hình thức nào? Những câu hỏi trên là băn khoăn của Steve Jobs đọng lại ở đọan kết của cuốn sách, trong những ngày tháng cuối của cuộc đời:

Vào một buổi chiều đầy nắng, khi không khỏe lắm, Jobs ngồi trong vười và nghĩ ngợi về cái chết. Ông nói về những trải nghiệm của mình tại Ấn Độ 40 năm trước, những nghiên cứu của bản thân về Phật Giáo và quan điểm về việc đầu thai chuyển kiếp cũng như những điều siêu tưởng của tâm linh.  "Tôi đã sống 55 năm trong niềm tin với  Chúa", ông nói, "Tôi luôn cảm thấy rằng có quá nhiều điều cần làm khi sống hơn là khi xuôi tay nhắm mắt". 

Ông thừa nhận, khi đối diện với cái chết, có thể ông đã quá tin tưởng vào cuộc sống sau cái chết. "Tôi luôn muốn nghĩ rằng sẽ có sự sống sau cái chết", ông nói. "Thật kỳ lạ khi nghĩ rằng bạn tích lũy được tất cả những kinh nghiệm này, dù có thể rất ít trong đó là sự thông thái, và rồi tất cả lại theo bạn ra đi. Vì thế, tôi thật sự muốn tin rằng có sự sống sau cái chết, dù đó có thể chỉ là sự tồn tại ý thức của bạn." 

Ông im lặng một lát rồi nói: "Nhưng ngược lại, có thể nó giống như một chiếc công tắc tắt-bật. Bật nút! Và thế là bạn ra đi." Sau đó ông ngừng lại một lát và mỉm cười : "Có thể đó là lý do tại sao tôi không bao giờ thích đặt những công tắc bật tắt trên các thíêt bị của Apple".

Băn khoăn của Jobs cũng là băn khoăn của nhiều người chúng ta, trong đó có tôi. Tuy rằng câu trả lời chính xác có lẽ sẽ mãi mãi không bao giờ đến, tôi tin rằng chết đơn giản chỉ là sự chuyển hóa từ một hình thức tồn tại này sang một hình thức tồn tại khác mà thôi.

Bạn có bao giờ tình cờ ngạc nhiên ngắm những bông hoa nhài ở ban công nhà như tôi? Từ gió, nước, đất, ánh nắng, qua một quá trình chuyển hóa không ngừng, những bông hoa trắng tinh khiết được ấp ủ, nuôi nấng, trưởng thành rồi tỏa hương...Từ gió, nước, đất, ánh nắng, những chiếc lá xanh mướt đâm chồi, nảy lộc rồi reo vui trên cành...Cũng từ gió, nước, đất và ánh nắng, những chồi non nhô lên khỏi mặt đất, cứng cáp, cao lớn dần theo thời gian... Bạn có đề ý bao nhiêu chiếc lá xanh rồi vàng, rồi lìa cành trong suốt đời cây? Bạn có để ý đến vòng tuần hòan trong cuộc đời của mỗi bông hoa, từ lúc chớm nụ, bung cánh, rực rỡ rồi lụi tàn? Bạn có biết gió, nước và đất mà cây đang hấp thụ hàng ngày đến từ đâu? Bạn có biết những cánh hoa tàn, những chiếc lá vàng, khi rơi xuống gốc, khi cuốn theo gió, khi trôi theo dòng nước rồi sẽ lại hòa vào đất, gió, nước phương nào? Rồi chúng sẽ lại trở thành 1 phần của sự sống của một thực thể nào trên vũ trụ này?

Ít ai biết một phần của chúng ta đang chết và vẫn đang tái sinh mỗi ngày. Mỗi ngày trôi qua, những tế bào già cỗi trong cơ thể chúng ta chết đi, rời khỏi cơ thể, phát tán vào môi trường xung quanh, được hấp thụ rồi chuyển hóa thành một hình thức khác, bởi một thực thể vô tri hay có tri giác khác. Mỗi ngày trôi qua, cơ thể chúng ta hấp thụ nước, thức ăn, không khí từ môi trường xung quanh, từ những thực thể xung quanh, chuyển hóa chúng thành năng lượng, sản sinh ra những tế bào mới, tạo nên một phần cơ thể mới ngay bên trong mình. Tôi có đọc trong một cuốn sách nói rằng, cứ ba tháng một lần, tòan bộ cơ thể chúng ta đã là một cơ thể mới. Sau mỗi ba tháng, cái duy nhất còn tồn tại lại trong chúng ta theo thời gian, chỉ là ký ức mà thôi. Hãy nhìn lại những bức ảnh của mình trong quá khứ, bạn có thấy sự khác biệt quá rõ ràng trong hình hài chúng ta ngày ra đời và chúng ta bây giờ không?

Vậy đàng sau cái chết là gì? Từ phương diện thân xác, đó sẽ là sự chuyển hóa từ hình thức tồn tại này sang hình thức tồn tại khác. Sau khi chết đi, những thành phần cấu tạo nên cơ thể chúng ta sẽ theo gió, nước, đất tiếp tục vòng tuần hòan của mình trong vũ trụ. Đến lượt mình, chúng sẽ được hấp thụ bởi  một thực thể vô tri hay có tri giác nào đó, và tiếp tục sống đời sống vô tận của riêng mình. Hay nói một cách khác, cơ thể của chúng ta sẽ tiếp tục đời sống của mình trong vô vàn hình hài, dạng thức khác nhau.

Vậy còn linh hồn, còn ý thức, còn tất cả những kinh nghiệm chúng ta đã tích lũy trong suốt kiếp sống ngắn ngủi của mình? Liệu chúng có thể tiếp tục tồn tại dưới một hình thức nào khác, hay sẽ đơn giản chỉ như nút bật tắt mà Jobs đã miêu tả. Tắt một cái, rồi mọi thứ ra đi?

Tôi thật sự không có câu trả lời cho sự tồn tại của linh hồn và ý thức sau cái chết. Nếu nhìn từ góc độ khoa học, coi cơ thể và não bộ như một tập hợp các thành phần hóa học và các phản ứng tương tác giữa chúng, thật khó để nói rằng linh hồn và ý thức của chúng ta sẽ tiếp tục tồn tại dài lâu. Nếu có, thì đó sẽ chỉ là sự tồn tại ngắn ngủi của chút năng lượng còn sót lại sau khi cơ thể ngừng họat động.

Tuy nhiên, nếu xét đơn thuần về sự sống theo nghĩa di truyền, tôi tin là mỗi chúng ta đều bất tử và sự sống của chúng ta không có điểm dừng. Mỗi chúng ta đều là một nhánh trong cây phả hệ, trong nỗ lực của tự nhiên, của tổ tiên để duy trì nòi giống hay sự sống của mình. Nếu chúng ta có con, sự sống của chúng ta sẽ tiếp nối qua con cái. Nếu chúng ta không có con nối dõi, sự sống của chúng ta luôn không ngừng chuyển hóa vào sự sống của mọi thực thể trong môi trường xung quanh.

Và nếu xét về kinh nghiệm chúng ta tích lũy trong suốt cuộc đời, chúng cũng chẳng hề theo chúng ta mà biến mất. Chẳng phải ngẫu nhiên mà những thế hệ sau luôn giỏi hơn thế hệ trước, những thành tựu sau của nhân lọai luôn đứng trên vai những thành tựu trước, và những kỹ năng tồn tại hay tiến hóa cơ thể luôn tiếp nối trong bao nhiêu triệu năm qua. Phần lớn những kinh nghiệm chúng ta tích lũy trong đời, vẫn luôn phát tán đến môi trường xung quanh và chuyển hóa thành hành động, suy nghĩ của các con người, tổ chức chúng ta tiếp xúc. Phần còn lại, nếu không muốn chúng biến mất cùng thời gian, bạn có thể ghi lại và gửi đến thế giới xung quanh dưới hình thức văn bản nào đó :D.

Tôi không biết có bao nhiêu điều Steve Jobs vẫn muốn giữ cho riêng mình, và rồi sẽ theo ông ấy ra đi. Vào lúc này, hẳn ông đã có câu trả lời chính xác cho câu hỏi của mình về sự tồn tại của ý thức đàng sau cái chết. Tuy nhiên, có một điều chắc chắn rằng, trong cuộc đời của mình, cùng với đội ngũ Apple, ông đã tạo nhiều tác động và thay đổi đến thế giới này, đến một nhánh của ngành công nghệ, và đến cách suy nghĩ của rất nhiều người. Những thay đổi đó chính là cách mà các kinh nghiệm của ông đang tìm đường để tiếp tục sự tồn tại của chúng trong thế giới.

Cuộc đời và tính cách của Steve Jobs gây nhiều tranh cãi, cả tốt và xấu. Tôi không quan tâm nhiều đến những chỉ trích và cũng không định tìm hiểu quá sâu về con người thực của ông. Cho dù có cố gắng thế nào, những gì chúng ta hiểu được cũng chỉ là sự diễn dịch hời hợt về ông qua lăng kính bản thân mình. Điều tôi quan tâm nhiều hơn là mình học được gì qua cuộc đời đó. Và những điều tôi học được thì rất nhiều. Đó cũng là một cách để kinh nghiệm của ông được tiếp nối qua sự sống của tôi.

Bài viết liên quan:
1. Đọc Tiểu sử Steve Jobs
2. Bạn yêu điều bạn yêu đến mức nào?